آزادی انتخاب ...؟
آزادی انتخاب وقتی معنا پیدا می‌کند که از همه گزینه‌های موجود خبر داشته باشیم و همه آنها را کم و بیش به یک اندازه بشناسیم. اگر از این زاویه به آزادی نگاه کنیم می‌بینیم خیلی از انتخاب‌های خیلی‌هایمان، چه در زندگی شخصی و چه در زندگی اجتماعی، کاملا آزادانه نبوده است؛ در رشته فعلی درس خواندیم چون نمی‌دانستیم رشته دیگری، نزدیک‌تر به سلایق و استعدادهایمان وجود دارد. شغل فعلی را انتخاب کردیم چون شغل‌های دیگر را آن قدر خوب نمی‌شناختیم که خیلی جدی درباره‌شان فکر کنیم. در شهر فعلی ساکن شدیم چون فکر مهاجرت هیچ وقت به ذهنمان نرسیده بود. البته آزادانه نبودن انتخاب، به خودی خود به معنای بد بودن نیست. شاید بعضی از همین انتخاب‌های نیمه‌آزادانه، بهترین شانس‌ها و خوشبختی‌های زندگی ما باشند. با این حال به زبان علم احتمال، شانس خوشبختی در آزادی کامل بیشتر است.
گاهی دقیقا همان کسانی که خوشبختی ما را می‌خواستند، مثلا والدین و معلم‌هایمان، بعضی از گزینه‌ها را از پیش چشم یا اندیشه‌مان دور می‌کردند؛ چون می‌ترسیدند جاذبه آن گزینه‌ها نگذارد که ما درست فکر کنیم، یا چون برایشان دردناک بود که ما آن گزینه به خصوص را انتخاب کنیم. به‌مان نگفتند می‌شود در دانشگاه نقاشی خواند، چون می‌ترسیدند ذهن جوانمان نتواند آینده فقیرانه یک نقاش را به خوبی پیش‌بینی کند. پیش ما از امکان مهاجرت به یک شهر دیگر سخن نگفتند چون تحمل دوری‌مان را نداشتند. خیال ندارم این‌جا به محاکمه آنها و دلسوزی‌هایشان بنشینم. آنها تلاش کردند برای ما بهتر از چیزی باشند که والدین و مربیان خودشان برایشان بودند. خود ما هم نمی‌توانیم کاری بزرگتر از این برای فرزندان‌مان بکنیم؛ فقط می‌توانیم تلاش کنیم که کمی بهتر باشیم، فقط می‌توانیم تصمیم بگیریم که کمی آزادتر بگذاریم‌شان.
غیر از کارهایی که ما کرده‌ایم، غیر از راه‌هایی که ما رفته‌ایم، انتخاب‌های دیگری هم برای زندگی کردن هست. انتخاب‌هایی که شاید جسورانه‌تر از انتخاب‌های ما باشند؛ زندگی‌هایی که شاید پرخطرتر باشند اما احتمال دارد سعادت کمتری در آنها باشد. مثل انتخاب دختر جوانی که می‌خواهد معلم بچه‌های عشایر بشود، مثل انتخابی دانش‌آموز باهوشی که می‌خواهد علم و مهارت را بیرون از دانشگاه جست و جو کند. والدین فداکاری خواهیم بود اگر روی نگرانی‌ها و ترس‌های خودمان پا بگذاریم و اجازه بدهیم بچه‌هایمان به این گزینه‌های عجیب و غریب بیندیشیند. باز هم فداکارتر خواهیم بود اگر خودمان این گزینه‌ها را نشان‌شان بدهیم.
