تعارف، تعارف میآورد!
مردم چرا تعارف میکنند؟ عدهای از سر عادت، عدهای برای اینکه مودب به نظر برسند. عده زیادی از مردم تعارف میکنند چون نگرانند دیگران درباره خواستههایشان به قدر کافی صریح نباشند. اصرار میکنند که بیشتر غذا بخورید، چون نگرانند کمتر از میلتان غذا خورده باشید. اصرار میکنند کمک کنند، چون نگرانند از روی خجالت پیشنهاد کمکشان را رد کرده باشید. پیشنهاد کمکتان را رد میکنند چون احتمال میدهند فقط یک تعارف ساده باشد نه یک پیشنهاد واقعی.
تعارف یک حلقهٔ تکرار شونده است. اولین نفر برای اینکه مراعات حال دیگران را کرده باشد برخلاف تمایل شخصیاش رفتار میکند. مثلا کمتر از چیزی که میل دارد، غذا میکشد. نفر دوم حدس میزند که اولی دارد بر خلاف میلش رفتار میکند و اصرار میکند تا او را وادار به کنار گذاشتن تعارف کند. اولین نفر برای اینکه ثابت کند تعارف نمیکرده، بیشتر مقاومت میکند. دومین نفر بیشتر اصرار میکند و ماجرا ادامه پیدا میکند تا یکی از دو نفر کوتاه بیایند. تعارف، تعارف میآورد. در جامعهای که همه تعارف میکنند همیشه میشود احتمال داد که یک جواب رد یا یک امتناع از غذا خوردن تعارف است و همیشه میشود اصرار کرد که دیگران تعارف را کنار بگذارند. همین اصرار خودش یک تعارف تازه است.
هدف اصلی و اولیه تعارفهای زبانی، احتمالا همین مراعات حال دیگران بوده. اما حالا طوری تغییر شکل و تغییر کاربرد داده که خودش باعث آزار دیگران شده. ما با پنهان کردن خواستههایمان از همدیگر، خودمان و روابطمان را در ابهام فرومیبریم و دیگران را وادار میکنیم برای کشف خواستههایمان بیشتر زحمت بکشند. از سوی دیگر، با شک کردن در صراحت دیگران، وقتی دارند برای مهمانی دعوتمان میکنند یا پیشنهاد کمک میدهند بدون اینکه متوجه باشیم و قصد خاصی داشته باشیم، داریم اطرافیان را اذیت میکنیم. کاری میکنیم که برای حرف زدن با هم به جملهها و کلمههای بیشتری نیاز داشته باشیم؛ چند جمله اضافی برای اینکه نشان بدهیم واقعا سیر شدهایم یا چند بار قسم خوردن برای اینکه ثابت کنیم وقت پاسخ دادن به دوستمان را داریم و او مزاحممان نشده.
شروع شاید کمی سخت باشد. باید تمرین کنیم صریح باشیم و به دیگران ثابت کنیم صریح هستیم. اصلا باید چند باره یادآوری کنیم صریح هستیم. شاید چند نگاه شماتتگر هم ببینیم و چند نفری هم در ابتدا ازمان برنجند. اما وقتی به صراحت مشهور شدیم دیگران هم با ما صریح خواهند بود. آن وقت اگر پیشنهاد کمک دادیم، همه خواهند دانست که این یک پیشنهاد واقعی است. به همین ترتیب، اگر به نفع خواسته کسی از خواسته خودمان چشمپوشی کردیم، همگان یقین خواهند کرد که از سر میل و نه تعارف این کار را کردهایم. یادمان باشد: صراحت، صراحت میآورد.